ลูกปวดหูบ่อยหลังเป็นหวัด เพราะหูชั้นกลางอักเสบ

น้องเปิ้ลอายุ 4 ปีครึ่ง เป็นหวัด คัดจมูก มีน้ำมูกเยอะมา 1 สัปดาห์ วันนี้บ่นปวดหูขวามาก คุณพ่อจึงพามาโรงพยาบาล และให้ประวัติเพิ่มเติมว่า หลายๆ ครั้งที่เป็นหวัด น้องเปิ้ลจะบ่นปวดหู และมีหูอักเสบตามมา ต้องทานยาปฏิชีวนะบ่อยๆ หลังจากที่หมอได้ถามประวัติเพิ่มเติมและตรวจร่างกายแล้ว ก็พบว่า น้องเปิ้ลน่าจะมีอาการของหูชั้นกลางอักเสบค่ะ

หูชั้นกลางอักเสบ คืออะไร?

หูชั้นกลางอักเสบ คือ ภาวะที่มีการติดเชื้อและการอักเสบของหูชั้นกลาง ซึ่งเป็นโรคที่พบบ่อยในเด็ก โดยเฉพาะเด็กเล็กอายุน้อยกว่า 5 ปี

หูของเรา มี 3 ชั้น คือ ชั้นนอก ชั้นกลาง และชั้นใน ระหว่างหูชั้นกลางและช่องจมูกด้านหลังจะมีท่อซึ่งทำหน้าที่ปรับความดันระหว่างช่องหูกับอากาศภายนอก และป้องกันไม่ให้น้ำลายและน้ำมูกไหลย้อนเข้าไปในหูชั้นกลางได้ ชื่อว่า "ท่อยูสเตเชียน" (Eustachian tube) ซึ่งมีความสำคัญในกลไกการเกิดโรคหูชั้นกลางอักเสบ

สาเหตุที่ทำให้ หูชั้นกลางอักเสบ เกิดจากอะไรบ้าง?

หูชั้นกลางอักเสบ มักจะเกิดตามหลังจากการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจส่วนบนจากเชื้อไวรัส หรือแบคทีเรีย เกิดการบวมของท่อยูสเตเชียนทำให้เชื้อโรคที่อยู่บริเวณโพรงจมูก กระจายเข้าหูชั้นกลาง เกิดหูชั้นกลางอักเสบได้ นอกจากนี้ โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ และ ต่อมอะดีนอยด์โตซึ่งทำให้เกิดการบวมบริเวณปากรูเปิดของท่อยูสเตเชียน ทำให้เกิดการอุดตันของท่อ ก็ทำให้เกิดหูชั้นกลางอักเสบได้ หรือในเด็กที่มีความผิดปกติแต่กำเนิดเพดานโหว่จะเกิดหูชั้นกลางอักเสบได้บ่อยกว่าเด็กปกติ เพราะมักจะมีการทำงานผิดปกติของท่อยูสเตเซียนร่วมด้วย

นอกจากนี้มีการศึกษาที่พบว่าเด็กที่ดูดนมขวดที่นอนบนพื้นราบจะมีโอกาสเกิดหูชั้นกลางอักเสบมากกว่าทานนมแม่ อาจเป็นเพราะ ต้องใช้แรงดูดมากกว่าและการนอนบนพื้นราบทำให้เกิดการไหลย้อนของนมเข้าไปใน ท่อยูสเตเชียน ได้ง่ายกว่า

เพราะเหตุใดเด็กๆจึงเป็น หูชั้นกลางอักเสบ มากกว่าผู้ใหญ่?

เนื่องจากในเด็กท่อยูสเตเชียนซึ่งทำหน้าที่ปรับความดันภายในหู อยู่ระหว่างหูชั้นกลางและช่องจมูกด้านหลัง จะมีขนาดเล็ก สั้น และตำแหน่งอยู่ในแนวที่ราบมากกว่าผู้ใหญ่ เมื่อเป็นไข้หวัด มีการติดเชื้อในโพรงจมูก เชื้อแบคทีเรียจะเข้าไปสู่หูชั้นกลางได้ง่ายกว่าในผู้ใหญ่ จึงมีโอกาสที่จะเกิดหูชั้นกลางอักเสบได้มากกว่าผู้ใหญ่นั่นเองค่ะ

อาการของหูชั้นกลางอักเสบเป็นอย่างไร?

เด็กโตที่มีหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลันจะมาพบแพทย์ด้วยอาการปวดหู ส่วนในเด็กเล็กๆ อาจสังเกตได้จาก การเอามือดึงใบหู ร่วมกับอาการ ไข้สูง ร้องกวนงอแง คลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร หากมีการอักเสบมากขึ้นจะเกิด "แก้วหูทะลุ" จะทำให้อาการปวดหูหายไปแต่จะมีน้ำหนองไหลจากช่องหู

โรคหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องจะเกิดหูชั้นกลางอักเสบเรื้อรัง ซึ่งเด็กๆ จะมีอาการ หูอื้อ หรือ มีการได้ยินลดลง พูดเสียงดังขึ้น เรียกชื่อก็จะไม่ค่อยได้ยิน หรือเปิดโทรทัศน์เสียงดังๆ

คุณหมอจะวินิจฉัยโรคหูชั้นกลางอักเสบได้อย่างไร?

คุณหมอจะวินิจฉัยโรคนี้ได้จากประวัติอาการที่กล่าวมาแล้ว ร่วมกับการตรวจหู พบว่าแก้วหูมีการอักเสบบวมแดง มีเส้นเลือดมาเลี้ยงมาขึ้น สีขุ่นทึบ อาจพบการเคลื่อนไหวของแก้วหูมีการขยับตัวลดน้อยลง ถ้ามีแก้วหูทะลุจะเห็นมีหนองขังอยู่ในช่องหู

เด็กที่มีอาการปวดหูรวมกับมีไข้เกิดจากหูชั้นกลางอักเสบเพียงเท่านั้นหรือไม่?

เนื่องจากอาการปวดหูอาจจะไม่ได้เกิดจากการอักเสบที่หูเพียงอย่างเดียว แต่อาจเป็นการปวดร้าวมาจากบริเวณอวัยวะที่ศีรษะและลำคอ เช่น ต่อมทอนซิลอักเสบ ไซนัสอักเสบ ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ หรือ รากฟันอักเสบ คุณหมอจะคิดถึงสาเหตุอื่นๆ เหล่านี้ ในเด็กมาด้วยอาการปวดหูแต่ตรวจดูหูแล้วปกติดี ดังนั้นหากลูกมีอาการปวดหูก็ควรไปพบคุณหมอ เพื่อตรวจหู และตรวจร่างกาย เพื่อหาสาเหตุอื่นๆ ด้วยนะคะ

คุณหมอจะรักษาโรคหูชั้นกลางอักเสบได้อย่างไร?

ในเด็กที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นหูชั้นกลางอักเสบเฉียบพลัน คุณหมอจะสั่งยาปฏิชีวนะฆ่าเชื้อแบคทีเรียให้ ซึ่งคุณพ่อคุณแม่ต้องให้ลูกทานยาให้ครบตามที่คุณหมอสั่ง เป็นระยะเวลาอย่างน้อย 10-14 วัน ถึงแม้ว่าอาการต่างๆของลูกจะดีขึ้นแล้วก็ตาม นอกจากนี้คุณหมออาจจะพิจารณาให้ยาพาราเซตามอล เพื่อบรรเทาอาการปวด และคุณหมอจะนัดมาเพื่อตรวจหูอีกครั้ง

มีวิธีป้องกันโรคหูชั้นกลางอักเสบได้อย่างไร?

นอกจากพยายามป้องกันการติดเชื้อทางเดินหายใจแล้ว เราสามารถป้องกันโรคนี้ได้ โดยให้เด็กดื่มนมแม่ เพราะมีการศึกษาชัดเจนว่าช่วยลดการเกิดหูชั้นกลางอักเสบได้ หากดูดนมขวดก็ควรให้เด็กอยู่ในท่านั่งหรือนอนศีรษะสูงกว่าลำตัวและไม่ให้เด็กหลับไปพร้อมกับขวดนมอยู่ในช่องปากเพราะนมอาจจะเข้าสู่หูชั้นกลางและอาจเกิดการอักเสบติดเชื้อตามมาได้ค่ะ